Pse e kemi braktisur jetën e thjeshtë e cila u jep njerëzve prehje dhe nuk i sforcon kufijtë e fuqisë së tyre në fitim dhe shpenzim? Krahas shtimit të sendeve dhe mallrave të përpunuara në botë, sigurisht që jemi detyruar të bëjmë jetën e imponuar me reklamat dhe marketingun e tyre. Megjithatë, ka edhe shkaqe psikologjike. Njëri nga shkaqet është narcisizmi në nivel personal.
Si të gjitha gjallesat, edhe njerëzit lindin nevojtarë. Është thelbësore të plotësohen këto nevoja, në mënyrë që ata të mbijetojnë. Me jetën moderne, qeniet njerëzore mendojnë se kanë nevojë për më shumë gjëra ose janë bërë të ndjehen të tillë. Mallrat dhe produktet që kanë pak ose aspak shërbim për njeriun zënë aq hapësirë në jetën tonë sa të tjerët. Ja pra, në momente të tilla, është përmendur një tipar i ri sjelljeje dhe qëndrimi i quajtur “jeta minimaliste”, e cila pretendohet se përfaqëson pamjen e jetës dhe të gjërave në kuptimin e thjeshtësisë dhe modestisë. Ky qëndrim dhe sjellje e re kanë të bëjnë thjesht me mbajtjen e gjërave të nevojshme dhe eliminimin e gjërave në jetën tuaj që nuk ju shërbejnë. Pretendimi është se me një jetë të qëllimshme të fokusuar në eliminimin e gjithçkaje të panevojshme, ju gjeni më shumë liri dhe kënaqësi sesa me një jetë të çrregullt, materialiste ose tepër të zënë. Kjo nuk ka të bëjë me të jetuarit në privim. Përkundrazi, është thjesht gjetja e gjërave më të rëndësishme që ju sjellin gëzim, paqe, rritje dhe produktivitet. Ka të bëjë me fokusimin në atë që është e rëndësishme kur bëhet fjalë për aktivitetet tuaja, mentalitetin tuaj, atë që keni dhe përdorimin e kohës suaj.
Zoti i Plotfuqishëm në ajete të ndryshme të Librit të Tij thekson se do të sprovohemi me pasurinë dhe jetën, se i duam mallrat (gjërat) me pasion dhe lakmi për grumbullim dhe se ata që kanë mbetur janë të preokupuar me pasurinë dhe familjet e tyre. Ajeti i 20-të i sures Hadid në fakt përmbledh situatën e atyre që nuk i përdorin mirësitë e jetës në favor të thjeshtësisë. “Dijeni se jeta e kësaj bote nuk është veçse një lojë, një shpërqendrim i pasionuar (argëtim), një stoli, një mburrje mes jush dhe një pasion për shumëfishimin e pasurisë dhe fëmijëve.”
Shah Velijullah Dihleviu, në veprën e tij të titulluar Huxhxhetull-llah’il-Baliga, nën titullin “Të mësosh mënyrat për të plotësuar nevojat”, shënon se Allahu Teala e ka frymëzuar njeriun se si t’i plotësojë nevojat e tij. Njeriu gjithmonë ndjen të njëjtën nevojë si njerëzit e tjerë në çështjet si ngrënia, pirja, marrëdhëniet seksuale, mbrojtja nga dielli dhe shiu, ngrohja ndaj të ftohtit në dimër dhe çështje të ngjashme me këto. Para së gjithash, orientimi i njeriut ndaj diçkaje për të plotësuar këto nevoja buron nga mendimi i përgjithshëm. Ndryshe nga kafshët, qeniet njerëzore mund të veprojnë në një mënyrë që ata mendojnë se do të jetë e dobishme pa një motiv natyror. Së dyti, njeriu kërkon edhe hirin dhe bukurinë në plotësimin e nevojave të tij. Ai gjithashtu dëshiron që sytë e tij të ndriçohen dhe shpirti i tij të kënaqet. Si rezultat i kësaj ai dëshiron bashkëshorte të bukur, ushqim të shijshëm, veshje cilësore dhe shtëpi luksoze. Së treti, njerëzit i gjejnë vetë mënyrat për të përmbushur nevojat e tyre ose i mësojnë duke imituar. Këto tri tipare nuk gjenden tek të gjithë njerëzit në mënyrë të barabartë. Sepse njerëzit kanë natyra të ndryshme. Mendjet janë gjithashtu mendje të ndryshme. Për këtë arsye, nuk është e drejtë të barazohen nevojat. Por, nuk është njësoj dhe e barabartë që të gjithë të kërkojnë më shumë seç duhet, të kursejnë, ta bëjnë stoli dhe mjet statusi.
Pse e kemi braktisur jetën e thjeshtë që i bën njerëzit të qetë dhe nuk i sforcon kufijtë e fuqisë së tyre në fitim dhe shpenzim? Përveç rritjes së sendeve dhe mallrave të përpunuara në këtë botë, jemi të detyruar të bëjmë jetën që na është imponuar natyrisht nëpërmjet reklamimit dhe marketingut. Megjithatë, ka edhe shkaqe psikologjike. Njëri nga shkaqet është narcisizmi në nivel personal.
Narcisizmi përkufizohet si këmbëngulje, arrogancë, kërkim i vazhdueshëm për epërsi në marrëdhëniet dypalëshe dhe egocentrizëm në të gjitha çështjet. Logjika: “Unë meritoj më të mirën nga gjithçka!”, i shtyn njerëzit natyrshëm të shpenzojnë më shumë. Narcizëm në blerjen, konsumimin ose përdorimin e mallrave, produkteve që japin status dhe prestigj, makina të shtrenjta, shtëpi të mëdha dhe të bukura, ose çdo gjë që shfaq fuqi, status dhe sofistikim. Vitet e fundit shtimi i shpenzimeve dhe kurioziteti ynë i pafund për të grumbulluar mallra është kthyer në sëmundje. Ideja: “Jetoje jetën në mënyrën më të mirë të mundshme dhe shpërbleje veten!”, lindi një lloj “narcisizmi kulturor”. Nga ana tjetër, sloganet reklamuese promovojnë paturpësisht vendosmërinë materialiste sikur të ishte një virtyt.
Njerëzit që kanë ndikim në shoqëri u ofrojnë të ashtuquajturat stilet e tyre të jetesës rrezatuese atyre që i ndjekin, ose ua fusin me lakmi në sytë e tyre. Ata nxjerrin në pah pasuritë e tyre, duke tunduar materializmin me sharmin, karizmën dhe ndikimin e tyre.
Ekonomisti dhe sociologu amerikan Thorstein Veblen flet rreth konceptit “konsum me qëllim rënien në sy” në teorinë e klasës së papunë (1899). Vebleni argumenton se sjellja njerëzore në kapitalizëm përcaktohet kryesisht nga lufta për vlerësim shoqëror, status dhe pushtet. Kjo ndodh kryesisht në aktivitetet e shpenzimeve dhe të kohës së lirë. Konsumi me qëllim rënien në sy i referohet blerjes, grumbullimit dhe shpenzimit të produkteve dhe artikujve që realisht nuk i nevojiten njeriut, për të shfaqur pasurinë ekonomike dhe materiale para anëtarëve të tjerë të shoqërisë.
“Emulimi material” është një koncept tjetër që shpiku Vebleni. Ky koncept shpreh njerëzit nga grupet e klasave më të ulëta shoqërore të cilët imitojnë në mënyrë të vetëdijshme apo të pavetëdijshme zakonet e shpenzimit dhe konsumit të atyre që janë më lart se ata në aspektin social. Personat në fjalë janë në përpjekje për të formuar lidhjet e tyre me grupet më të fuqishme shoqërore dhe dominuese në shoqëri. Te të gjitha këto sjellje gjendet ideja e pronësisë.
Njerëzit, pasi t’i plotësojnë drejtpërdrejt nevojat e tyre materiale, blejnë atë që nuk u nevojitet ose më shumë ngaqë ky është një tregues i të qenët pranë identitetit dhe stilit të jetesës së një grupi të caktuar shoqëror.
Para së gjithash, zgjidhja është të jesh një fitues i ndërgjegjshëm, një person që blen, kursen, ndan dhe shpenzon. Thelbësore është që me vetëdije të përfitojmë nga mirësitë që na ofrohen, të qëndrojmë larg luksit dhe konsumit për shtirje dhe të adoptojmë vetëm sjellje konsumuese të bazuara në nevojat tona.
